Με τον νόμο 5197/2025 (ΦΕΚ 76/Α/16-5-2025) εισάγονται σημαντικές παρεμβάσεις στο νομοθετικό πλαίσιο, μεταξύ άλλων σχετικά με την υποχρεωτική αρχική συνεδρία κτηματολογικής διαμεσολάβησης. Πλέον, σύμφωνα με τις διατάξεις του ά. 59, θεσπίζεται υποχρέωση ΥΑΣ διαμεσολάβησης σε υποθέσεις στις οποίες εναγόμενοι είναι το Ελληνικό Δημόσιο, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ επί ποινή απαραδέκτου της σχετικής αγωγής. Αυτή γίνεται πριν την προσφυγή στα δικαστήρια, ως υποχρεωτικό στάδιο, ώστε να διερευνηθούν πιθανές συμφωνίες και να μειωθεί ο φόρτος των δικαστηρίων σε κτηματολογικές υποθέσεις.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον νέο νόμο, όταν το Δημόσιο (ή ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ) είναι εμπλεκόμενο σε διαφορά στο πλαίσιο πρώτων εγγραφών ή διεκδίκησης κυριότητας στο κτηματολόγιο, υποχρεούται πλέον να συμμετάσχει σε ΥΑΣ κτηματολογικής διαμεσολάβησης. Η εκπροσώπηση δε του Δημοσίου σε αυτές τις διαμεσολαβήσεις γίνεται είτε από λειτουργό του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ), είτε από νομικούς συμβούλους ή δικηγόρους με πληρεξουσιότητα ειδική προς τούτο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί το Δημόσιο να «αγνοήσει» τη διαμεσολάβηση καθώς είναι νόμιμα υποχρεωμένο να συμμετέχει και να εκπροσωπείται επίσημα σε αυτή.
Οι αρμόδιοι λειτουργοί του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους συμμετέχουν στην Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, μέσω τηλεδιάσκεψης, εκτός εάν εγγράφως δηλώσουν στον Διαμεσολαβητή ότι επιθυμούν τη συμμετοχή τους με φυσική παρουσία. Στην περίπτωση του προηγούμενου εδαφίου και σε κάθε περίπτωση, που εναγόμενο είναι το Δημόσιο, οι διάδικοι ενημερώνονται από τον διαμεσολαβητή εγγράφως τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη διενέργεια της Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας και έως τη διενέργειά της παρέχεται στους αρμόδιους λειτουργούς έγγραφο των αρμόδιων Υπηρεσιών σχετικά με την προβολή ή μη δικαιωμάτων του Δημοσίου επί του δικαιώματος που προσβάλλεται με την ανακριβή πρώτη εγγραφή. Σε περίπτωση μη παροχής του ανωτέρω εγγράφου παράγεται τεκμήριο περί μη προβολής δικαιωμάτων του Δημοσίου. Σημειωτέον δε ότι η ΥΑΣ διαμεσολάβησης διενεργείται, σε αυτές τις περιπτώσεις, ενώπιον Κτηματολογικού Διαμεσολαβητή, εγγεγραμμένου στο Ειδικό Μητρώο Κτηματολογικών Διαμεσολαβητών.
Τέλος, το ζήτημα που δημιουργήθηκε αναφορικά με το πεδίο εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 59 του ως άνω Νόμου, τόσο ως προς τον χρόνο κατάθεσης της αγωγής όσο και ως προς την έννοια του «Δημοσίου», ήρθαν να αποσαφηνίσουν πλήρως οι διατάξεις του ά. 23 του ν. 5232/2025 όπου αναφέρεται επί λέξει «2. Στην παρ. 2 του άρθρου 59 του ν. 5197/2025 (Α’ 76), περί της κτηματολογικής διαμεσολάβησης σε υποθέσεις με εναγόμενους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και το Δημόσιο, προστίθενται οι λέξεις «για αγωγές που κατατίθενται από την ημερομηνία αυτή» και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής: «2. Η ισχύς της παρ. 1 όσον αφορά στο Δημόσιο αρχίζει από τις 16.9.2025 για αγωγές που κατατίθενται από την ημερομηνία αυτή.»
Αναμένεται να κριθεί η επιτυχία του θεσμού στην εφαρμογή καθώς χρειάζεται κατάλληλη υποδομή διαμεσολάβησης, καλά καταρτισμένους διαμεσολαβητές και νομική εκπροσώπηση, καθώς και πολιτική βούληση για τη συμμόρφωση του Δημοσίου με τις νέες υποχρεώσεις. Επίσης, σημαντικό ρόλο θα παίξουν οι κατευθυντήριες γραμμές και οι εφαρμοστικές αποφάσεις που θα εκδοθούν.
